Güvenli yol şebekesinde haberleşmeyi sağlamak için kasaba,köy,kertvansaraylarda askeri amaçlı 'Menzil Teşkilatı' kuruldu.Konak yeri anlamına gelen menzil,yollar üzerinde duraklama noktaları idi.Buralarda hazır at bulunurdu.İki menzil arası at hızı ile 18 saatti(ortalama 40 km).Kervanlararası da durak yerleri vardı.

-Haberleşmede aksama olmasın diye ,menzilin çevresinde bulunan bazı yerleşim birimlerinde ,koşuma hazır at beslemak ve habercilere yardım etmele görevli kişiler bulunurdu.Bunlar hizmetlerinden dolayı vergiden muaftırlar.

Askeri amaçları yanında ,kervansaraylar aracılığıyla sivi,l haberleşme de sağlanırdı.Habercilere mübaşir(tatar)denirdi.

-Güvenliği sağlayan 'Derbentçiler' ise Avarız vergisinden muaf idiler.Bu görevi ücret karşılığında yapana 'beldar'denirdi.

-Taşıma işini yapmak için Mekari teşkilatı kuruldu.Menzil merkezlerinde bulunurlardı.Özel ulaşım ve ticari mal nakliyatını sağlarlardı.

-Osmanlıda iki tür ticari faaliyet vardı.

a)Üretim yerinden satış:Sanat erbabı ürettiği malları dükkanından ihtiyaç sahiplerine satardı.Satış alanı bulundukları yerin çevresi ile sınırlıdır.

b)Bölgelerarası ve ülkelerarası ticaret:Devlet tacirliği özendirmek için ,esnaf teşkilatı ile ilgili kanuni sınırlandırılmaları bunlara uygulamamıştır.

-Osmanlı tacirleri yabancı tüccarlarla ortaklık kurabilirlerdi.Padişah hesabına hareket eden Hassa Tacirleri vergi ve gümrükten muaftı.

-Tüccarlar ucuz mal toplayıp ihtiyaç durumunda satarlardı.

TİCARET YOLLARI

-Ticaret yolları;

-ipek yolu:Çinden gelip karadeniz ve akdeniz limanlarında son bulurdu.

-Kürk yolu:Orta Asyadan karadeniz limanlarına uzanırdı.Tamamen Türklerin elindeydi.

-Baharat yolu:Hindistandan başlayip Akdeniz limanlarinda son bulurdu.

-Deniz Yolları:Tuna ve Fırat nehirlerinden ulaşımda yararlanılırdı.

-Türk limanları:Karadenizde;İstanbul,Azak,kefe,Akkirman,sinop,Trabzon,

Tunada;Ruscuk,Vidin,Budapeşte,

-Akdenizde;İzmir,Antalya,Alanya,Yakacık,Lazkiye,Beyrut,,İskenderiye,Kandiye,Tunus,Ceayir.

-Fıratta:Birecik,Diyarbakır,Bağdat,Basradır.

-Osmanlının en çok bağlantı kurdukları Avrupa limanları;Venedik,cenova,marsilyadır.

-Ticari emtia(satılacak mal,ticaret malı) iki nitelilteydi.

-Ülke içi ticaret,milletlerarası ticaret.

*Bazı ticari emtialar:

-Ankaranın sof'u(Ankara keçisinin kılından yapılır)

-Bursanın ipekli kumaşları

-Selaniğin çuhası

 

- Dıyarbakır ve kastamonuda bakırcılık

-Sivas,konya,kırşehirde boya üretimi

-İrandan alınan ham ipeğin Bursada işlenmesi vb gibi onemliydi.

*****KAMU EKONOMİSİ****

Osmanlıda kamu hizmetleri çoğunlukla devlet tarafından grülmezdi.Tımar ve vakıf sistemleri ile yerine getirilirdi.

*Kamu ekonmisinde kamu hizmetleri üç gruba ayrılırdı

-Divan'ın hizmetleri

-Taşra yoneticilerinin yürüttükleri hizmetler

-Vakıfların yürüttükleri hizmetler(Eğitim,sağlık,din,bayındırlık, vb gibi)

-Saray grevlileri,kapıkulları,bürorasi vvb gibi ulufe denirdi.

*Kamu Gelirleri:

-Tarım,hayvancılık,sınai üretim,ve ticaret yapan reayadan toplanan vergiler,

-Maden,tuzla ,orman işletiminden elde edilen gelirler.

-Transit ticaretten elde edilen gelirler.

********Osmanlıda Vergi Çeşitleri************

a)ŞER'I Vergiler:Oşür,Aşar,Haraç,Ispençe,Cizye

b)ORFİ Vergiler(Raiyyet rüsumu):

-Çift Resmi:

-Bad-ı heva:Evlenme ,cinayet gibi durumlarda alınan vergiler

-Niyabed:Sancak beyi,Zaim ve subaşilardan alinirdi.

Çift resmi:Bir çifti olanlardan alınan vergidir.

-Ağnam vergisi:Koyun vergisidir.

-Avarız vergisi:Olağanüstü durumlarda halktan alınan vergidir.

-Gümrük resmi(Bac) vergisi:Pazardaki malların  vergi alınırdı.

*******OSMANLIDA PARA VE FİAT HAREKETLERİ*******

-Klasik donem osmanlı maliyesişnde maliye teşkilatının başı Başdefterdardır.

-19 y.yıla kadar dünyanın en geniş ve en düzenli maliye teşkilatıdır.

-Hazine gelir ve giderleri büyük bir titizlikle kaydedilirdi.

-Para ve çeşitli kiymetli eşyanin saklandigi yere hazine denirdi.

-Hazine ikiye ayrılırdı:

a)İç hazine(hazine-i Hassa):Padişahin şahsina ait hazinedir.

b)Devlet hazinesi(Maliye hazinesi,Hazine-i Hümayun):Orfi,şer'i vergiler,ganimetlerin beşte biri,ve diger devlet gelirlerinden oluşurdu.

*Osmanlıda kullanılan paralar:

17 y .yılın ilk çeğreğine kadar osmanlı parası;altın,gümüş,bakır vve diğer madenleri ihtiva eden SİKKE idi.

-Temel para birimi:Gümüş akçe dir(Osman ve orhan beyler donemlerinde ilk kesilmiştir).

- Mangır(pul).Bakır para

-İlk altın para Fatih bastırdı(Sikke-i hasene).

-Bir altı:60 akçedir.

-Milletlerarası ticarette kullanılan para sikke-i hasene idi.

-Para:1623'de para adıyla bir sikke kestirildi.

-18. yüzyıl başlarında akçe temel ölçü birimi olma özelliğinikaybetmiş ve ekonomide yerini kaybetmiştir.

Bu dönemde;

-Bir para:3 akçedir.

-Bir guruş:40 paraya eşitti.

1760 dan sonra savaş ve ordu masrafları artınca mali bunalım süreklilik kazandı.Devlet bir yandan sarraflardan borç aldı. Diğer yandan paranın değerini düşürdü.

--Kaime(kayme,Kaime-i Nakdiyye-i Mutebere) batırıldı.1840'da basılan ilk kağıt paradır.Bunlar tedavüle çıkarıldı.Hem para hem de devlet tahvili idiler. Ve yıllık %8 faiz getirisi vardı.Ancak fazla miktarda kaime bastırılca bunlarında değeri düştü.Kaimeler piyasadan çekildi.1844'de tashih-i ayar adıyla yeni madeni para düzenlenmesi yapıldı Buna gore;

 

-Kuruş:Bir gram saf gümüşü bulunan birimdir.

-Bir kuruş:40 akçedir.

-Mecidiye:Yirmi kuruş'a eşit gümüş paradir.Abbdülmecid

doneminde çikarildi.

-Lira:100 gümüş kuruş değerindeki altına denir.

-Osmanlının para birimleri kuruş ve mecidiye olmuştur.

-Paralar: Darphanede basılırdı.

****OSMANLIDA TÜKETİM****

-Tüketim:ekonomik faaliyetlerin temel unsurudur.

-İnsanlar temel ve lüks ihtiyaçlarını karşılamak için tüketirler.

*Osmanlı klasik doneminde;

- toplumun ihtiyacı kadar üretimde bulunulduğunda üretilen kadar tüketiliyordu.

-Varlıklı kişilerin halktan farklı bir yaşam tarzları yoktu.

-Toplum lüks eşya tüketimine yonelmemiştir.

-İnsanlar kanaatkardı

-Tasarruf anlayışı tüketimi hızlandırmaktan uzaktı.

-İkram'a onem verilirdi.

*Osmanlı modern donemde;

-Varlıklı kişiler lüks tüketime yonelmiştir.

DÜNYANIN GELİŞEN ŞARTLARI KARŞISINDA

OSMANLI EKONOMİSİ

-17.18 Y.yıllarda yeni gelişmelere goreBatı Avrupada tarım üretimi arttı.

-Milli ekonomiler ortaya çıktı.

-Merkezi devletler kuruldu.

-Merkantilist ekonomi siyaseti ilediler.

-Kendi aralarında rekabet başladı.Bu durum kapitalizm'in gelişmesine yol açtı.

Osmanlı bu gelişmelerden olumsuz etkilendi.

*******OSMANLIDA ULAŞIM VE HABERLEŞMEDE************

GELİŞMELER

*ULAŞIMDA:

-1830'da projelendirilen demiryolu yapımına 19.yüzyılın ortalarında başlandı.

-İzmir ve samsun gibi limanların onemi arttı.

-Bir çok yol yapılarak yapılan yeni limanlara bağlandı.

Demiryolları ekonomi ve sosyal alanlarda etkili oldu.Merkezi hükümetin ülke üzerindeki kontrolünü sağlamaya yaradı.

 

-İlk demiryolu yapımını ingilizler başlattı.Bunu Almanlar izledi.

--2.Abdülhamit donemi demiryolları şebekelerinin gelişmesinin çok hızlandığı donemdir.İç batı Anadolu ,Bağdat ve Hicaz demiryolları onun zamanında yapılmıştı.

*HABERLEŞMEDE:

-2.Mahmut doneminde yeniliklere başlandi.

-1834'de Üsküdar- İzmit arasında arabalarla posta taşımacılığı başlandı.

-1840 'da posta Nezareti kuruldu.(Geleneksel ulak-menzilhane teşkilatlari kaldirildi).

-İlk telgraf(1835'de icat edildi.Frz,İng kullandı) hattı

İngilizler tarafından (İst-Varna-Kırım hattı) yapıldı.Bu hat kırım

savaşında kullanıldı.

-Osmanlının kendi hesabına kurduğu hatlar ist-Edirne,Edirne-Şum-

nu(1855)

-1871'de posta ve telgraf hizmetleri posta ve telgraf Nezareti altında birleştirildi.

-1881'de telefon şebekeleri kurulmaya başladi.

-1911'de posta ve telgraf nezareti ''posta ,telgaraf ve telefon nezareti olarak değiştirildi.''

**TİCARİ DENGELERDE BOZULMALAR**

-Ulaşim ve haberleşmedeki gelişmeler çerçevesinde Avrupa mallari osmanli ülkesine girdi.

-Osmanlı esnafı,yeni şartlara ayak uyduramadı.Rekabet edemedi.

-Hammadde kaynakları Avrupaya akmaya başladı.

-Osmanlı hammadde ihraç eden ülke oldu.Mamul ürüler ithal edilmeye başlandı.

-Dış ticaret hacmi 1840 tan itibaren ozellikle 1879 'dan sonra Osm-Rus savaşının etkisiyle büyümüştür.

-1897 Osm-Yunan savaşi bitimide batidan talep nedeniyle hammadde ihracaati yeniden artmiştir.

**KAPİTÜLASYONLARDA DEĞİŞİMLER***

-Kapitülasyonlar Osmanlı güçlüyken aleyte etkisi grülm3emiş fakat zayıflayınca olumsuz etkileri grülmeye bbaişlanmıştır.

-Osmanlı tüccarları yabancı tüccarlara karşı üstünlüklerini zamanla kaybettiler.

-Osmanlı 1838 de İngilizlerle Balta limanı antlaşması imzaladı(ticari antlaşma).Bunu diğer ülkelerle imzalanan ticari sozleşmaler izledi. Verilen bu ticari kapitülasyonlarla Osmanlı

ekonomik bağımsızlığıı kaybetti.Avrupa devlerinin açık bir pazarı haline geldi.

-Avrupa bu antlaşmaya dayanarak sürekli Osmanli ekonomisine müdahale de bulunmuştur.

-Kapitülasyonlar 24 Temmuz 1923'de Lozan Antlaşmasiyla kaldirilmiştir.

***PARA VE BANKACILIKTA DEĞİŞİMLER***

-Tanzimat dneminde bankacılık başladı.

-İlk girişim 1830'da Galata bankerleri ve yabancı sermaye yaptı(Banker:para ve altın alışverişi yapan kişidir).

-Osmanlı bankerleri gayri müslim kişilerdi.

-İlk kurulan banka 1847'de Bank-ı Der Saadettir.Kırım savaşı oncesi iflas etmiştir.

 

-1856'da Bank-ı Osman kuruldu.1865'de İng-Frz sermayeleriyle yeni işlevler yüklenerek düzenlendi ve Osmanlı bankası adını aldı.

-Koylü ve tarım kesiminin sorunlarını çozüme yonelik olarak;

Memleket sandıkları kuruldu(1867).

Emniyet sandığı kuruldu(1868-ist).

1888'de Ziraat bankası olarak yeniden teşkilatlandırıldılar.

**KAMU EKONOMİSİNDE DEĞİŞİMLER**

-18 Y.yılda;

-Tımar sistemi onemi yitirdi.

-Malikaneler yaygınlaştı(1695 uygulamaya başlandı)

-İltizam sisteminde değişiklilere gidildi.

-Gelir-gider de değişimler grüldü.

*BÜTÇEDE DEĞİŞİMLER:

-Tımar toprakları ilemez olunca miri mukataalara donüştürldü.Gelirleri iltizam usulüyle toplandı.

-Mukataalar omür boyu peşin parayla kişilere satilamaya bbaşlandi(malikane sistemi)

-1775'de Esham (iç borçlanma)ya gidildi.Galata bankerlerinden kısa vadeli borçlar alındı.

-Yeni hazineler oluşturuldu(3.selim doneminde ordunun ihtiyaçlarini karşilamak için irad-i cedit gibi).

-Dış borçlanmaya gidildi.İlk ke dış borç kırım savaşı sırasında İngiltereden alındı.

-1875'e gelindiğinde dış borç miktarı 200 milyon sterline ulaştı.

-Osmanlı 1876 da borç odemeyi durdurdu.

-İng,frz,Austurya ,Alman,ve diğer alacaklı ülkeler 1881 de Osmanlıyla Muharrem Kanunnamesi imzaladılar.Bununla dış borç miktarı indiriliyor ve odeme şartları yeniden

düzenleniyor.Buna karşilik borçlarin odenebilmesi için Duyun-i Umumiye idaresi oluşturuluyor.Osmanli maliyesinin tuz,tütün tekelleri,damga resmi,balikçilik ve alkollü içkilerden alinan vergiler,ham ipekten toplanan Oşür ile dogu Rumeli vilayetinin

odediği yıllık vergiye el koyarak borçlarını tahsise yoneldiler.

-Dış borçlanma 1.dünya savaşına kadar sürmüştür.

-1914 yılında dış borç miktarı 160 milyon sterlin civarındadır.

**TÜKETİMDE DEĞİŞİMLER***

Batı tesirinden ve iktisadi canlılıktan uzak yerlerde yaşayanlar ,asgari ihtiyaçlarını karşılamaya yonelik bir tüketim tarzını sürdürmüşlerdir(Alaturka yaşam).

-Saray mensupları,yonetici tabaka ve zengin tüccarlar arasında yeni hayat tarzı benimsenmeye başlamış ,Avrupa kaynaklı mamul malların ve çeşitli lüks tüketim malları tüketilmiştir.Alafranga bir yaşama geçilmiştir